Rys historyczny.
Położenie Dzierzążni w obrębie rzeki Dzierzążnicy i Płonki sprzyjało powstaniu osadnictwa o charakterze rolniczym. Najstarsze ślady historyczne tej wsi sięgają XVII wieku. Dzierzążnia o której jest mowa była w jurysdykcji książąt. Jej nazwę wymieniono już w dokumencie dotyczącym sporu między książętami Januszem I i Siemowitem IV. W lustracji z 1664 roku obok Dzierzążni występuje Dzierzążnia Mała, która jednak prawdopodobne z uwagi na wyludnienia się kraju po najeździe szwedzkim nie utrzymała się. W XIX stuleciu powstała zaś obok dotychczasowej Dzierzążni również Dzierzążnia Nowa która istnieje do dziś. Po trzecim rozbiorze Polski (1795 rok) Dzierzążnia wraz z okolicznymi wsiami znalazła się w granicach państwa pruskiego w nowo utworzonej prowincji zwanej Prusami Nowowschodnimi.
W latach 1807-1815 analizowana wieś należała do Księstwa Warszawskiego, a w okresie 1815-1918 była w granicach dawnego Królestwa Polskiego.W okresie zaboru pruskiego, który tu utrzymał się do grudnia 1806 r, powstało zwłaszcza w okolicy Płocka i Płońska wiele kolonii, które zamieszkiwali osadnicy niemieccy. Jedną z nich była Dzierzążnia mająca wówczas nazwę Gumthersruhm. Spośród 28 wsi należących do parafii Skołatowskiej w 1817 roku najwięcej osób mieszkało w koloni Dzierzążnia, gdzie zajmowali 30 domostw i utrzymywali szkołę, do której należały 4 morgi ziemi. Mniejszość niemiecka, do początku II wojny zamieszkiwała także takie wsie jak: Biele, Błędówko, Lisewo, Niwa, Sochocin. Proces osadniczy wraz z dominującą na tym terenie gospodarką rolną wykształciły środowisko kulturowe, którego ostateczny kształt został uformowany w ostatnim stuleciu, a w szczególności po likwidacji własności szlacheckiej, co stanowiło podstawę do rozwoju nowego typu osadnictwa. „Wiernym synom tej ziemi co oddali swe życie w walce o wolność i niepodległość naszej ojczyzny 1914-1920 wieczna chwała i cześć” napis ten jest wyryty na głazie symbolizującym poświęcenie Polaków w I wojnie światowej i napaści bolszewickiej w 1920 r.
